NASTOLATEK W STRESIE

Kampania edukacyjna dotycząca walki ze stresem nastolatków

Transkrypcja podcastu: Stres czy depresja?


Transkrypcja: Podcast w ramach Kampanii Nastolatek w Stresie

Stres czy depresja?

Cześć mam na imię Adam i jestem tatą 14-letniego Filipa. Mój syn ma od pewnego czasu zły nastrój, często jest zdenerwowany, czasem w ogóle się nie odzywa… Też byłem nastolatkiem i wiem, że nie jest mu łatwo, jednak zastanawiam się, czy jego zachowanie świadczy jedynie o dorastaniu czy też może o czymś poważniejszym? W internecie słowa „stres”, „obniżony nastrój” i „depresja” padają bardzo często, a ja nie wiem, jak je odróżnić i czy mam powody do niepokoju? Poprosiłem dr Agatę Miserę, psychiatrę, o pomoc w uporządkowaniu tych informacji. Zapraszam Cię do wysłuchania naszej rozmowy!

Adam:  Dzień dobry pani doktor! Ostatnio mój 14-letni syn zachowuje się tak, że my – jako rodzice – czujemy się z żoną zaniepokojeni. Zastanawiamy się, czy to jest depresja czy może stres? Chociaż prawdę mówiąc, nie wiem nawet, jak odróżnić jedno od drugiego…

Dr Agata Misera

To bardzo ważne pytanie, dlatego że rodzice poszukują odpowiedzi na to, co dzieje się z ich nastolatkiem w różnych źródłach. Są to książki, poradniki, internet, znajomi, a terminy, takie jak nastrój, depresja, stres, pojawiają się wszędzie. Niestety nie wszędzie są dobrze wytłumaczone i można się w nich naprawdę pogubić. Zacznijmy od powiedzenia pokrótce o tym, czym jest depresja. Mówi się o niej od wielu lat coraz głośniej, często słyszymy „Weź się w garść, to nie będziesz miał depresji”. Dlaczego? Ponieważ mamy wrażenie, że depresja stała się nagle wszechobecna, a to budzi sceptycyzm wśród wielu ludzi – zarówno młodych, jak i starszych.

Jednak trzeba wiedzieć, że depresja jest bardzo poważną chorobą, która musi być profesjonalnie zdiagnozowana przez specjalistę. Proces diagnostyczny jest dosyć długi, dlatego że łączy się z przeprowadzeniem wielu rozmów. W przypadku nastolatków są to rozmowy z nimi samymi, z jego rodziną, ale też ze środowiskiem szkolnym. Dalej mamy całą paletę testów, które możemy i bardzo często powinniśmy wykonać po to, aby być pewnym, co dokładnie nastolatkowi dolega. Wszystkie wyniki muszą być następnie porównane z kryteriami diagnostycznymi depresji i dopiero po takim długim procesie można powiedzieć, czy ktoś cierpi na nią czy też nie.

Depresja jest też chorobą, która nieleczona – i to trzeba tak brutalnie powiedzieć – może i bardzo często prowadzi do śmierci, dlatego też z depresją nie ma żartu. Nie można też każdego obniżonego nastroju czy złego humoru nazywać depresją. Często słyszane potoczne wypowiedzi, takie jak np. „znowu masz deprechę” mogą być bardzo krzywdzące zarówno dla osób które depresję mają, jak i dla tych, którzy na nią nie cierpią, a mają jedynie gorszy humor. Podsumowując: jeżeli depresja jest zdiagnozowana, to trzeba ją leczyć.

Adam: Co powinno nas – jako rodziców – zaniepokoić?

Dr Agata Misera:

Rodzice znają swoje dzieci najlepiej na świecie i powinni zaniepokoić się sytuacją, kiedy mają poczucie że coś z ich dzieckiem jest „nie tak”. Dzieci i nastolatki poruszają się w różnych obszarach życia, takich jak na przykład rodzina bliższa i dalsza, znajomi, szkoła. Niepokojącym sygnałem może być to, że nastolatek zaczyna mieć kłopoty z funkcjonowaniem w tych różnych obszarach, ma np. coraz słabsze oceny lub nie chce spędzać czasu z rodziną, mimo że do tej pory bardzo chętnie to robił, zamyka się w pokoju, ale też może mieć różne przejawy agresji, która wcześniej nie występowała. Mówiąc prosto: jeżeli nastolatek zmienia swoje zachowanie we wszystkich czy niemal wszystkich obszarach życia, w których funkcjonuje, to jest to znak, że powinna nam się zapalić „czerwona lampka”. Takiej sytuacji trzeba się przyjrzeć i powinno się ją skonsultować ze specjalistą.

Depresja wśród nastolatków nie jest tak prosta do zdiagnozowania jak u dorosłych. Jej objawy różnią się lub mogą się różnić diametralnie od objawów depresji u człowieka dorosłego. Obraz, który mamy w głowie człowieka dorosłego z depresją, który jest smutny, nie ma siły, nie może wstać, nie może jeść i z nikim się nie spotyka nie zawsze jest ekwiwalentny z obrazem nastolatka w depresji. Nastolatek może być zmęczony, ale może też być pobudzony. Nastolatek może zamykać się w pokoju i wycofywać, ale może też wybuchać złością lub być agresywny. Dlatego też w diagnostyce tak bardzo potrzebny jest specjalista.

Adam: A stres?

Dr Agata Misera:

Stres jest jedynie reakcją na jakiś bodziec danej osoby, która znajduje się w danej sytuacji. Stres jest sprawą bardzo indywidualną i jest on nieodłącznym kompanem każdej choroby psychicznej czy każdego zaburzenia psychicznego, również depresji. Nie ma depresji bez zwiększonego odczuwania stresu, ale oczywiście jest zwiększone odczuwania stresu bez depresji. Stąd nie można całkowicie oddzielić od siebie tych dwóch terminów.

Stres nastolatka jest bardzo często bagatelizowany przez dorosłych, co jest naprawdę dużym problemem. Jeżeli nastolatek mówi, że coś go stresuje, np. jakaś pięciominutowa kartkówka w szkole, często słyszy: „Czym ty się stresujesz”? „Jezu, jak ja bym się tak miał stresować!” itp. Każdy z nas pewnie takie zdania słyszał lub może nawet sam wypowiadał… A stres jest tak indywidualny, że jedynie każdy człowiek z osobna może zdecydować o tym, czy coś go stresuje czy też nie.

Podobnie jest z odczuwaniem stresu, jest ono indywidualne tak, jak indywidualne mogą być jego objawy. Najbardziej popularne są oczywiście stresowe bóle brzucha i stresowe bóle głowy, chociaż zestresowane dzieci i nastolatki mogą też odczuwać te dolegliwości zupełnie z innych powodów. Stres objawia się na różne sposoby, jest ich cała gama. Są to wymioty, nudności, ale też sprzeczne ze sobą objawy… Niektórzy będą się nadmiernie objadać, inni będą cierpieli z powodu braku apetytu, może dojść do obgryzania paznokci, rozdrażnienia, braku koncentracji, ataków złości, agresji, wybuchów płaczu… Jeszcze inni będą narzekali na absolutny brak siły, szczególnie, jeżeli będą poddani przewlekłemu działaniu stresu. U nastolatków w stresie może dojść do zaostrzenia tików.

Jak widać, u każdego stres może objawiać się inaczej, ale należy pamiętać o tym że jest on przyczyną wielu dolegliwości, a wymienione objawy mogą mieć również zupełnie inną przyczynę. Dlatego zanim połączymy np. objaw bólu ze stresem, koniecznie trzeba wykluczyć inne powody bólu brzucha. W przypadku bowiem pracy nad stresem i ignorowania choroby somatycznej, przez którą spowodowany jest ból brzucha, możemy wyrządzić dziecku, nastolatkowi czy dorosłemu bardzo dużą krzywdę. Jeżeli pediatra wykluczył przyczynę somatyczną, to nie wolno zapominać, że przyczyną bólu może być właśnie stres. Można sobie z nim dość dobrze poradzić, stosując wybrane metody interwencji terapeutycznych, a te z kolei doskonale uzupełnia podawanie psychobiotyku.

Adam: Smutek, lęk obniżony nastrój?

Dr Agata Misera

To wszystko są zupełnie normalne stany. Lęk jest uczuciem, które odgrywa niebywale ważną rolę w naszej ewolucji. Gdybyśmy się nie bali, na pewno nie doszlibyśmy do tego poziomu rozwoju cywilizacji, w którym jesteśmy. Dlaczego? Po prostu dawno by nas zjadły dzikie zwierzęta! Smutek jest całkowicie normalną reakcją na pewne bodźce ze środowiska. Obniżony nastrój jest po prostu złym humorem, który również wpisuje się w normalną gamę odczuć i uczuć i to nie tylko u nastolatków, ale też u osób dorosłych.

U nastolatków odczucia te są bardzo specyficzne, gdyż bardzo często się one zmieniają, przechodzą od smutku do lęku, od lęku do radości… Dopóki jednak obserwujemy te zmiany i jedno uczucie nie zostaje na długo, ograniczając nastolatka w normalnym funkcjonowaniu w różnych obszarach życia, to nie ma się czym przejmować.

Adam: Nie wygląda na to, aby mój syn miał depresję ale na pewno jest zestresowany. Ciekawi mnie, co się dzieje z nim tak „od środka”, czyli co się dzieje w jego organizmie, jak to działa?

Dr Agata Misera:

Odczuwanie stresu jest dość skomplikowaną reakcją w organizmie, ale spróbuję to wytłumaczyć bardzo krótko. Stres jest reakcją na bodziec. Jeżeli widzimy coś nowego, myślimy, czujemy lub znajdujemy się w nowej sytuacji, wówczas informacje te są przekazywane do różnych ośrodków w mózgu. Jeżeli sytuacja lub bodziec jest nowy lub jest zabarwiony emocjonalnie, wówczas powstaje nagła reakcja stresowa. W tym przypadku dochodzi do wyrzutu neuroprzekaźników, takich jak adrenalina i noradrenalina, które przygotowują organizm do walki lub ucieczki. Zaczyna nam szybciej bić serce, dłonie trzęsą się i pocą, do mięśni dopływa więcej krwi, aby miały one więcej siły do walki lub ucieczki. Ułamek sekundy później dochodzi w różnych ośrodkach mózgu do analizy danego bodźca i dzieje się to mniej lub bardziej podświadomie. Jeżeli mózg zdecyduje, że sytuacja nam nie zagraża, wówczas opisane reakcje są wyciszane.

Jeżeli jednak jest inaczej i z analiz mózgu wyniknie, że jest się czego bać, wówczas dochodzi do uwolnienia nowej kaskady reakcji obronnych. Jedną z takich reakcji jest wyrzut kortyzolu będącego hormonem stresu. Kortyzol jest w organizmie niezwykle potrzebny, jeżeli jednak jest on uwalniany w dużej ilości i przez dłuższy czas, może upośledzać działanie rożnych narządów w organizmie np. jelit, które z kolei są odpowiedzialne w dużej mierze za to, jak radzimy sobie ze stresem. O tym, w jaki sposób jelito komunikuje się z mózgiem za pomocą osi mózgowo-jelitowej opowie Panu w osobnej rozmowie pani dr Joanna Neuhoff-Murawska, która dokładnie zgłębi temat i opowie o pożytecznych bakteriach psychobiotycznych i o tym, jak zwalczyć stres od strony jelita.

Adam: Czy stres leczymy tak jak depresję? Czy stres wymaga farmakoterapii?

dr Agata Misera:

I tak, i nie. Jednym z ważnych elementów leczenia depresji jest psychoterapia, podczas której uczymy się radzenia sobie ze stresem. Stąd w leczeniu depresji jak najbardziej trzeba zająć się leczeniem czy radzeniem sobie ze stresem.

A z drugiej strony nie podajemy leków, aby młodzież się mniej stresowała, bo to do niczego by nie prowadziło. Inaczej mówiąc: nie stosujemy farmakoterapii w przypadku samego stresu. Warto jednak pomyśleć o dobrych bakteriach, czyli psychobiotykach, które są zdobyczą i dobrodziejstwem nowoczesnej medycyny. Możemy w taki właśnie bardziej naturalny sposób wspomóc organizm, aby lepiej sobie radził ze stresem.

Wspomnę też o tym, żeby się wysypiać, żeby zdrowo jeść, być aktywnym fizycznie, gdyż nasz styl życia może też bardzo pozytywnie wpłynąć na to, w jaki sposób będziemy radzić sobie ze stresem. Jednak myślę, że to jest temat na zupełnie inną rozmowę.

Adam: W takim razie czeka nas więcej spotkań, a każde z nich będzie tematem oddzielnego podcastu, do wysłuchania którego zapraszam wszystkich rodziców i opiekunów. Bardzo dziękuję pani doktor za rozmowę!

Dr Agata Misera: Ja również bardzo dziękuję!