NASTOLATEK W STRESIE

Kampania edukacyjna dotycząca walki ze stresem nastolatków

‹ Nastolatki w stresie. Jak im pomóc?

Artykuł powstał na podstawie wykładu dr Agaty Misery, wygłoszonego podczas 2. edycji Konferencji Psychodietetyki, która odbyła się w dniach 24-25 lutego 2024 r., w Warszawie.

Z tekstu dowiesz się m.in.:

Wiek nastoletni to okres pełen intensywnych emocji i zmian. Młodzi ludzie kształtują swoją tożsamość i uczą się, jak radzić sobie z trudnościami, które niesie życie. Tak było od zawsze. Jednak współczesne nastolatki mierzą się dodatkowo z rzeczywistością zdominowaną przez media społecznościowe oraz dynamiczny rozwój narzędzi opartych na tzw. sztucznej inteligencji. To sprzyja zacieraniu się granic między światem realnym a wirtualnym i sprawia, że nastolatki często stają przed wyzwaniami, które mogą przekraczać ich możliwości adaptacyjne.

Stres, choć jest naturalnym i nieodłącznym elementem życia, w nadmiarze może stać się ciężarem. Przewlekły stres, który wejdzie w tzw. fazę wyczerpania, często prowadzi do poważnych zaburzeń zdrowotnych. Dlatego zrozumienie, czym jest stres, jak się przejawia oraz co jest potrzebne do budowania odporności na niego, jest kluczowym zadaniem dla rodziców, nauczycieli i opiekunów nastolatków.

Zanim jednak przejdziemy do omówienia konkretnych strategii wsparcia, przyjrzyjmy się bliżej temu, co sprawia, że okres dorastania jest tak pełen wyzwań.

Fundamenty zdrowego rozwoju u nastolatków

Aby rozwój nastolatków przebiegał prawidłowo, kluczowe jest zadbanie o równowagę w kilku istotnych obszarach funkcjonowania, które mają bezpośredni wpływ na ich zdrowie psychiczne i społeczne. Każdy z tych obszarów pełni unikalną rolę w życiu młodego człowieka, dlatego ważne jest, aby wszystkie były odpowiednio zbalansowane. Obszary o których mowa to:

Rodzina stanowi fundament, na którym młodzi ludzie budują swoje poczucie bezpieczeństwa i przynależności. Relacje z rodzicami/rodzeństwem są kluczowe dla kształtowania zdrowej samooceny oraz dla nauki, jak budować trwałe, oparte na zaufaniu więzi. Wsparcie emocjonalne ze strony rodziny jest nieocenione w radzeniu sobie z trudnościami okresu dorastania.

Kolejnym ważnym obszarem jest hobby. Zainteresowania i pasje rozwijane poza szkołą są nie tylko sposobem na relaks, ale także umożliwiają nastolatkom odkrywanie swoich talentów i rozwijanie kreatywności. Hobby pomaga w budowaniu poczucia własnej wartości oraz daje przestrzeń do wyrażania siebie w unikalny sposób.

Czas wolny to również nieodzowny element zdrowego rozwoju. W dynamicznym świecie nastolatków czas przeznaczony na odpoczynek i regenerację jest niezwykle istotny. To właśnie wtedy młodzi ludzie mogą na chwilę oderwać się od codziennych obowiązków, naładować akumulatory i przemyśleć swoje działania oraz decyzje.

Szkoła jest miejscem, w którym nastolatki spędzają znaczną część swojego czasu. To tutaj zdobywają wiedzę, rozwijają umiejętności społeczne oraz uczą się, jak radzić sobie z presją. Szkoła jest także środowiskiem, w którym nastolatki nawiązują relacje z rówieśnikami, co ma kluczowe znaczenie dla ich rozwoju społecznego.

Znajomi odgrywają niezwykle ważną rolę w życiu nastolatków. Relacje z rówieśnikami kształtują umiejętności interpersonalne, uczą współpracy, zaufania i radzenia sobie z konfliktami. Znajomi są także źródłem wsparcia, zrozumienia i przynależności, co jest kluczowe dla poczucia własnej wartości młodego człowieka.

Każdy z tych obszarów tworzy złożoną sieć doświadczeń, które kształtują nastolatka. W każdym z tych obszarów nastolatek usiłuje zaspokajać sześć specyficznych potrzeb, często próbując to robić za wszelką cenę. Jakie to potrzeby?

Sześć podstawowych potrzeb nastolatków

Każdy młody człowiek ma konkretne potrzeby, które potrzebuje zaspokoić, tj.:

Pierwsza z tych potrzeb to bliskość, czyli potrzeba nawiązywania i utrzymywania głębokich, emocjonalnych więzi z innymi. Jednak równie istotna jest potrzeba wolności – pragnienie autonomii i możliwości podejmowania własnych decyzji. Kolejnym obszarem jest przynależność – potrzeba bycia akceptowanym i docenianym. W okresie dorastania nastolatki często eksperymentują, poszukując miejsca, w którym mogą czuć się sobą. Młodzi ludzie próbują nowych rzeczy, testują swoje granice i odkrywają, kim chcą być w przyszłości. Nie można również zapomnieć o potrzebie intymności – budowaniu bliskich, osobistych relacji, które pozwalają na głębsze zrozumienie siebie i innych. Ostatnim, ale nie mniej ważnym obszarem, jest akceptacja – pragnienie bycia zaakceptowanym takim, jakim się jest, bez konieczności spełniania nierealistycznych oczekiwań.

Ach, te dzisiejsze czasy!

Współczesny świat stawia przed nastolatkami wyjątkowe wyzwania, które różnią się od tych, z jakimi zmagały się wcześniejsze pokolenia. Wśród nich znaleźć można:

Jednym z najistotniejszych zjawisk wpływających na współczesną młodzież jest przenikanie się świata realnego i wirtualnego. To zjawisko, choć niosące ze sobą wiele korzyści, takich jak dostęp do wiedzy i nowych form komunikacji, stwarza także poważne zagrożenia dla zdrowia psychicznego młodych ludzi.

W świecie zdominowanym przez media społecznościowe nastolatki są narażone na ciągłe bombardowanie informacjami, które często są nieprzefiltrowane i pozbawione kontekstu. W krótkich filmikach, które przyciągają ich uwagę na zaledwie kilka sekund, mieszają się obrazy wojen, zabawne klipy, porady dotyczące wyglądu czy relacji, a także treści wywołujące silne emocje. Taka intensywna ekspozycja na różnorodne treści może prowadzić do przebodźcowania, które z kolei utrudnia młodym ludziom skupienie się na tym, co naprawdę istotne.

Dodatkowym wyzwaniem jest fakt, że wirtualna rzeczywistość często stawia przed młodzieżą nierealne oczekiwania. Kreowanie idealnych wersji siebie w mediach społecznościowych, dążenie do wyglądu czy stylu życia inspirowanego – już nawet nie prawdziwymi celebrytami, ale sztucznie wygenerowanymi postaciami –  jest nieosiągalne, rodzi frustrację i poczucie niewystarczalności. Młodzi ludzie porównują się z nierealistycznymi wzorcami, co może prowadzić do niskiej samooceny, a nawet depresji.

Z jednej strony rozwój technologiczny daje pozornie nieograniczone możliwości. Jednak jeśli mogę wszystko, a robię tylko trochę, to strasznie dużo mi do tego „wszystkiego” brakuje. To sprawia, że nastolatki frustrują się jeszcze bardziej i wzrasta w nich poczucie, że nigdy nie są wystarczająco dobre.

Zrozumienie tych problemów jest kluczowe, aby móc skutecznie wspierać młodych ludzi w budowaniu odporności na stres i w radzeniu sobie z presją, jaką nakłada na nich współczesny świat.

Stres, lęk i ich konsekwencje dla nastolatków

W okresie dorastania młodzi ludzie znajdują się w fazie intensywnego rozwoju, a ich mózgi i ciała są wciąż w procesie kształtowania. Właśnie dlatego stres, który w umiarkowanych ilościach może działać mobilizująco, w nadmiarze staje się poważnym zagrożeniem dla ich zdrowia psychicznego.

Zgodnie z koncepcją Lazarusa i Folkman, stres to dynamiczna relacja między jednostką a danymi okolicznościami, do których ta osoba próbuje się przystosować. Trud jaki wkładamy w to przystosowanie, jest właśnie stresem. Zgodnie z kluczowym założeniem tej teorii o uznaniu relacji za stresową zawsze decyduje subiektywna ocena jednostki, a nie obiektywne cechy danej sytuacji.Dlatego właśnie tzw. dobre rady typu: „nie stresuj się” czy „weź się w garść” – absolutnie nic nie dają, a są wręcz kontrproduktywne.

W tym miejscu warto wspomnieć, że 50% chorób psychicznych rozwija się do czternastego roku życia, a 75% do dwudziestego czwartego roku życia. Aż 31,9% z tych zaburzeń ma charakter lękowy. Mediana wieku wystąpienia zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży to… 6 lat.

Jak ma się to do stresu? Choć sam stres nie jest zaburzeniem lękowym, to jednak wiele ma z lękiem wspólnego. Stresujemy się, bo się boimy, np. oceny innych, porażki itp. Zaburzenia lękowe mogą rozwinąć się bardzo wcześnie, dlatego ważne jest, aby pomóc takim dzieciom radzić sobie z lękiem i stresem, inaczej konsekwencje mogą być bardzo poważne.

A to dlatego, że ludzie z zaburzeniami psychicznymi, przede wszystkim młodzi ludzie, czyli dzieci i nastolatki, mają zupełnie inny start niż osoby bez takich zaburzeń. Takie dzieci nie mają tylu socjalnych kompetencji, mają mniej pozytywnych doświadczeń, są ciągle wyrywane ze swojego środowiska i odczuwają brak stabilności w wielu aspektach życia.

Dlatego tak ważne jest, żeby od najmłodszych lat uczyć dzieci i młodzież, czym są emocje, uczucia, ale również i stres.

Trzy fazy stresu wg Hansa Selyego

• Faza alarmowa. To początkowa reakcja zaskoczenia i niepokoju z powodu niedoświadczenia i konfrontacji z nową sytuacją. Wyróżnia się w niej dwie subfazy: stadium szoku oraz stadium przeciwdziałania szokowi (kiedy podejmujemy wysiłki obronne).

• Faza przystosowania (odporności). Organizm uczy się skutecznie i bez nadmiernych zaburzeń radzić sobie ze stresorem. Jeśli mu się to uda, wszystko wraca do normy. W innym wypadku następuje faza trzecia.

• Faza wyczerpania. Stałe pobudzenie całego organizmu (przewlekły stres) prowadzi do wyczerpania zasobów odpornościowych, co może prowadzić do chorób psychosomatycznych. W szczególnych wypadkach może prowadzić nawet do śmierci.

Objawy stresu u nastolatków

Dziecko powinno wiedzieć, że stres sam w sobie nie jest zjawiskiem negatywnym – może motywować do działania i pomagać w osiąganiu celów. Ważne jest, aby zarówno rodzice, jak i specjaliści umieli rozpoznawać objawy nadmiernego stresu u nastolatków. Kluczowe jest jednak to, aby młody człowiek potrafił poprosić o pomoc w momencie, gdy już przestaje sobie radzić. Dlaczego? Ponieważ nie ma dwóch takich samych zestresowanych nastolatków. Stres może objawiać się w najróżniejszy sposób, np.: brakiem koncentracji, apetytu, siły; wybuchami płaczu; bólem brzucha, głowy; obgryzaniem paznokci; obżarstwem; rozdrażnieniem; agresją; pobudzeniem; wymiotami; nudnościami czy tikami.

Przy tym niezwykle ważne jest, aby objawy somatyczne (bóle brzucha, głowy, wymioty itp.) najpierw przebadał lekarz pediatra. Bo błędem w sztuce jest zaczęcie psychoterapii w związku ze stresem, jeśli nie wykluczono choroby.

Jak postępować z nastolatkiem w stresie?

Jeśli jesteśmy już pewni, że nasze dziecko jest zdrowe pod kątem fizycznym, to w rozmowie ze zestresowanym nastolatkiem warto kierować się poniższymi wskazówkami:

Praca z nastolatkami nie należy do łatwych, ponieważ przechodzą one okres buntu i zazwyczaj mają:

Na zachowanie nastolatków wpływ mają różnorodne czynniki, w tym:

Rodzice są jednak pierwszą linią wsparcia dla swoich dzieci. Ich rola nie ogranicza się jedynie do zapewnienia materialnego bezpieczeństwa, ale przede wszystkim polega na stworzeniu bezpiecznej przestrzeni emocjonalnej, w której dziecko może otwarcie mówić o swoich uczuciach i problemach. Ważne jest, aby rodzice byli empatyczni i gotowi do słuchania, a także aby dawali przykład, jak radzić sobie z własnymi emocjami i stresem. Otwartość rodziców na rozmowę o emocjach buduje zaufanie i uczy nastolatka, że nie ma problemu, którego nie można rozwiązać z pomocą bliskich.

Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że „akceptowanie uczuć”nie oznacza przyzwolenia na wszystkie zachowania, które mogą być z nimi związane. Nastolatek może być np. zły, ale musi wiedzieć, jak i gdzie może tę złość wyrazić. Nie tolerujemy zachowań, które nie są akceptowane społecznie.

Warto, aby rodzice uczyli dzieci, jak rozpoznawać własne potrzeby i kiedy szukać pomocy. Kluczowe jest, aby młodzi ludzie wiedzieli, kiedy ich zdolność do radzenia sobie ze stresem się wyczerpuje i kiedy powinni zwrócić się o pomoc do dorosłych. Wychowanie w duchu otwartości na wsparcie i prośbę o pomoc może zapobiec eskalacji problemów psychicznych.

SEEDS Johna Ardena, czyli budowanie odporności na stres

Odporność na stres to umiejętność, którą powinno się rozwijać od najmłodszych lat, a jednym z podejść, które może pomóc w tym procesie, jest koncepcja „nasionek” zaproponowana przez Johna Ardena. Ten amerykański psycholog opracował model, który skupia się na pięciu kluczowych elementach stylu życia, mających ogromny wpływ na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Te elementy to:

Razem tworzą one akronim „SEEDS”, co w języku angielskim oznacza „nasiona”. Każde z tych nasionek, jeśli jest odpowiednio pielęgnowane, może wyrosnąć i dać solidne fundamenty dla odporności na stres. Zasiać te nasionka jest łatwo, jednak dbać o nie jest już znacznie trudniej.

Pierwszym nasionkiem jest wsparcie społeczne. Ludzie są istotami społecznymi, a bliskie relacje z rodziną, przyjaciółmi i społecznością są nieocenione w budowaniu odporności na stres. Wsparcie społeczne daje poczucie bezpieczeństwa i przynależności, które są kluczowe w radzeniu sobie z trudnościami. Nastolatki, które mają silne, wspierające relacje, są lepiej przygotowane na stawienie czoła wyzwaniom i stresującym sytuacjom.

Drugie nasionko to aktywność fizyczna. Regularny ruch nie tylko poprawia kondycję fizyczną, ale także ma bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne. Przy tym niezwykle ważny dla młodych ludzi jest też ruch pomiędzy codziennymi aktywnościami, a nie tylko formalny trening. Aktywność fizyczna pomaga w redukcji stresu, poprawia nastrój i zwiększa poczucie własnej wartości.

Trzecim nasionkiem jest edukacja. Zdobywanie wiedzy i rozwijanie umiejętności to nie tylko przygotowanie do przyszłości, ale także sposób na budowanie pewności siebie i odporności na stres. Edukacja daje młodym ludziom narzędzia do rozumienia świata i radzenia sobie z jego wyzwaniami. Ważne jest, aby edukacja była zrównoważona, uwzględniała różne aspekty życia i była dostosowana do indywidualnych potrzeb i zainteresowań.

Czwarte nasionko to dieta. To, co jemy, ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie. Zdrowa, zrównoważona dieta, bogata w składniki odżywcze, wspiera funkcjonowanie mózgu, co jest kluczowe w radzeniu sobie ze stresem. Przykładowo serotonina jest neuroprzekaźnikiem, który jest związany z regulacją nastroju. Choć powszechnie kojarzona z mózgiem i układem nerwowym, większość serotoniny – aż około 90% – jest produkowana w jelitach. Choć bakterie jelitowe nie wytwarzają serotoniny bezpośrednio, mają istotny wpływ na jej produkcję. Dlatego dbanie o równowagę mikrobioty jelitowej (m.in. przez dostarczanie odpowiedniej ilości błonnika) jest również bardzo ważne.

Ostatnim, ale niezwykle istotnym nasionkiem, jest sen. To często niedoceniany element zdrowia, zwłaszcza w przypadku nastolatków, którzy naturalnie mają przesunięty rytm biologiczny. Brak snu negatywnie wpływa na gospodarkę hormonalną, w tym na poziom kortyzolu – hormonu stresu. Niedobór snu prowadzi do chronicznego zmęczenia, które obniża zdolność radzenia sobie ze stresem. Dlatego tak ważne jest, aby nastolatki miały odpowiednią ilość snu, co niestety często jest wyzwaniem w kontekście wczesnych godzin rozpoczęcia zajęć szkolnych.

SEEDS Johna Ardena to prosta, ale skuteczna koncepcja, która pokazuje, jak istotne jest dbanie o podstawowe aspekty stylu życia w budowaniu odporności na stres. Każde z tych nasionek wymaga regularnej troski i pielęgnacji, ale w efekcie może prowadzić do zdrowego, zrównoważonego życia, w którym stres nie będzie miał destrukcyjnego wpływu na młodego człowieka.

Znaczenie mikrobioty jelitowej w odporności na stres

Mikrobiota jelitowa, nazywana czasem „drugim mózgiem”, odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu naszego organizmu, a jej wpływ na zdrowie psychiczne staje się coraz bardziej doceniany przez naukowców i specjalistów. To niezwykle złożony ekosystem mikroorganizmów, w tym bakterii, wirusów, grzybów i pierwotniaków, które żyją w naszych jelitach. Choć mogłoby się wydawać, że mikrobiota ma niewiele wspólnego z naszą zdolnością do radzenia sobie ze stresem, badania pokazują, że jest wręcz przeciwnie. Wpływa ona na:

Mikrobiota jelitowa stanowi podstawę w budowaniu odporności na stres. Związek ten funkcjonuje poprzez tzw. oś mózgowo-jelitową, czyli system komunikacji między jelitami a mózgiem. Informacje przekazywane z jelit do mózgu mają ogromne znaczenie dla regulacji naszych emocji, poziomu stresu, a także dla naszego ogólnego samopoczucia. Co więcej, aż 90% sygnałów na tej osi kierowanych jest z jelit do mózgu, co wskazuje na dominującą rolę jelit w tej dwukierunkowej komunikacji.

Jednym z kluczowych mechanizmów, przez które mikrobiota wpływa na naszą odporność na stres, jest produkcja metabolitów bakteryjnych, które oddziałują na funkcje poznawcze. Te metabolity mogą wpływać na nasz nastrój, poziom lęku, a także na stabilność emocjonalną. Stres, zwłaszcza przewlekły, może jednak prowadzić do rozszczelnienia bariery jelitowej, co z kolei pozwala na przedostanie się do krwiobiegu substancji, które wywołują stany zapalne w organizmie. Te stany zapalne mogą dodatkowo obciążać nasz system, zwiększając uczucie zmęczenia i obniżając zdolność do radzenia sobie z trudnościami.

Badania pokazują, że osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne, takie jak depresja, często mają zmieniony skład mikrobioty jelitowej w porównaniu z osobami zdrowymi. Oznacza to, że wspieranie zdrowia jelit może być kluczowym elementem w profilaktyce i leczeniu zaburzeń psychicznych, zwłaszcza tych związanych ze stresem. Właśnie dlatego coraz więcej uwagi poświęca się tzw. psychobiotykom – specjalnym szczepom bakterii, które mogą wspierać zdrowie psychiczne poprzez regulację mikrobioty jelitowej.

Psychobiotyki, takie jak Lactobacillus helveticus Rosell-52 czy Bifidobacterium longum Rosell-175, zostały przebadane pod kątem ich wpływu na obniżenie poziomu kortyzolu we krwi, łagodzenie dolegliwości żołądkowo-jelitowych oraz redukcję objawów lękowych. Stosowanie psychobiotyków może być więc skutecznym wsparciem w budowaniu odporności na stres, zwłaszcza u młodych ludzi, którzy są szczególnie narażeni na jego negatywne skutki.

Mikrobiota jelitowa to nie tylko istotny element naszego układu trawiennego, ale także kluczowy gracz w regulacji stresu i zdrowia psychicznego. Dbając o jej zróżnicowany i zdrowy skład, możemy zwiększyć swoją odporność na stres.

A dlaczego jest to tak ważne? Bo samego stresu nie uda nam się całkowicie wyeliminować. Jedyne, co możemy zrobić to zwiększyć naszą odporność na niego. Jeśli tego nie zrobimy, nawet małe niepowodzenie czy potyczka mogą przenieść nas w obszar objawów dekompensacji psychicznej. Jeżeli nasza odporność jest wysoka, jesteśmy w stanie znieść naprawdę sporo, zanim dojdzie do dekompensacji.

Czym jest dekompensacja? To każde zachowanie, które pokazuje, że nie jesteśmy w stanie emocjonalnie poradzić sobie z tym, co nas dotyka. Może to być na przykład tupnięcie nogą, krzyk czy atak paniki. Dekompensacja może trwać nawet przez kilka dni i jest to okres, w którym nie jesteśmy w stanie uregulować swoich emocji. Im częściej i dłużej przebywamy w stanie dekompensacji psychicznej, tym bardziej wzrasta nasze ryzyko zachorowania na zaburzenia psychiczne. Dlatego musimy zrobić wszystko, aby odporność na stres u nastolatków była coraz większa, i zwracać uwagę na różne czynniki – zarówno te z otoczenia, jak i te wewnętrzne, z mikrobiotą na czele.

Pamiętaj!

Okres dorastania to czas pełen wyzwań, które kształtują przyszłe życie młodych ludzi. Współczesny świat, z jego dynamicznymi zmianami i zacierającymi się granicami między rzeczywistością a wirtualnym światem, stawia przed nastolatkami wyjątkowo trudne zadania. Kluczowe jest zrozumienie, że zdrowy rozwój nastolatków opiera się na kilku fundamentalnych obszarach ich życia – rodzinie, szkole, znajomych, czasie wolnym i hobby. Każdy z tych elementów pełni niezastąpioną rolę w budowaniu tożsamości i odporności na stres.

Sześć podstawowych potrzeb nastolatków – bliskość, wolność, przynależność, eksperymentowanie, intymność i akceptacja – musi być odpowiednio zaspokajanych, aby młodzi ludzie mogli zdrowo się rozwijać. Zaniedbanie tych potrzeb może prowadzić do poważnych konsekwencji psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe, depresja czy problemy z zachowaniem.

Rola rodziców i specjalistów w tym procesie jest nieoceniona. Empatia, wsparcie emocjonalne i modelowanie zdrowych zachowań są kluczowe dla nauczenia młodych ludzi, jak radzić sobie ze stresem. Wspieranie ich w codziennych wyzwaniach, budowanie świadomości dotyczącej emocji i stresu, a także uczenie, kiedy i jak prosić o pomoc, może zapobiec wielu problemom.

Nie możemy zapominać o roli zdrowego stylu życia w budowaniu odporności na stres. Koncepcja „nasionek” Johna Ardena – wsparcie społeczne, aktywność fizyczna, edukacja, dieta i sen – to fundamenty, które mogą znacząco zwiększyć zdolność młodych ludzi do radzenia sobie z trudnościami. W szczególności mikrobiota jelitowa, która odgrywa kluczową rolę w regulacji stresu poprzez oś mózgowo-jelitową, pokazuje, jak ważne jest dbanie o zdrowie jelit dla ogólnego dobrostanu psychicznego.

Jeśli jesteś rodzicem, nauczycielem lub po prostu osobą, która ma kontakt z nastolatkami, pamiętaj, że masz realny wpływ na ich zdolność do radzenia sobie ze stresem i wyzwaniami współczesnego świata.

Zacznij od rozmowy – otwarte i szczere rozmowy na temat emocji i stresu są fundamentem budowania zaufania. Nie bój się pytać, słuchać i dzielić się swoimi doświadczeniami.

Wprowadź zdrowe nawyki – zachęcaj młodych ludzi do aktywności fizycznej, dbania o zdrową dietę, suplementację np. psychobiotykami i odpowiednią ilość snu. Pamiętaj o znaczeniu wsparcia społecznego i regularnej edukacji na temat radzenia sobie ze stresem.

Edukacja to klucz – ucz nastolatków, jak rozpoznawać oznaki stresu, kiedy prosić o pomoc i jak budować swoją odporność na trudności życiowe.

Zadbaj o mikrobiotę jelitową – pamiętaj o znaczeniu zdrowia jelit w regulacji stresu. Rozważ wprowadzenie psychobiotyków jako wsparcia w budowaniu odporności na stres.

Szanuj granice – zarówno swoje, jak i młodych ludzi. Utrzymuj wyraźne role w relacjach, dbając również o swoją kondycję psychiczną, aby móc efektywnie wspierać innych.

Pomaganie młodzieży w radzeniu sobie ze stresem nie jest łatwe – wymaga cierpliwości, zrozumienia i kompleksowego podejścia do problemu. Jednak dzięki temu możesz pomóc swojemu nastolatkowi/nastolatce przetrwać trudny okres dorastania i wejść w dorosłość z narzędziami niezbędnymi do radzenia sobie z wyzwaniami życia.

Przeczytaj więcej: